ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΑΥΡΙΟΕΥΚΑΙΡΊΕΣ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Η Γλώσσα μας

Έχει γραφτεί από Μάνος Μεγαλοκονόμος
Παρασκευή, 17 Απρίλιος 2009

Το να κάνει κανείς πλήρη ανάλυση ακόμη και των σκέψεων του για το παραπάνω πολύπλοκο θέμα είναι σχεδόν ανέφικτο. Γι αυτό πρέπει να προηγηθεί ένας συμβιβασμός. Και αυτός σκέφτηκα ότι είναι να κάνω μιαν αυθαίρετη παρομοίωση. Ο Ελληνισμός να θεωρηθεί σαν οργανισμός που έχει σώμα και ψυχή. Ψυχή και σώμα. Η ψυχή του να είναι ό,τι έχει προσφέρει στον παγκόσμιο πολιτισμό και ό,τι ακόμη έχει να προσφέρει στο μέλλον. Και το σώμα του εμείς οι έλληνες της Ελλάδας και της Διασποράς, όπου και αν βρισκόμαστε σήμερα και όπου θα βρισκόμαστε αύριο.

Αρχίζοντας από την φανταστική αυτή διάκριση πιστεύω ότι η ψυχή του Ελληνισμού έχει εκφρασθεί και ελπίζω ότι θα συνεχίσει να εκφράζεται μέσα από το όχημα της γλώσσας μας. Και είναι γνωστό ότι η γλώσσα η ελληνική δεν είναι μόνο το όχημα της έκφρασης μας αλλά και η πύλη από την οποία μπορεί κανείς εισχωρήσει στα άπειρα κεφάλαια της παγκόσμιας προσφοράς του Ελληνισμού σε κάθε είδους γνώση. Επομένως κανείς δεν μπορεί να αμφιβάλει για το πόσο σημαντική είναι η γλώσσα μας για τη γνώση αλλά και για την παραγωγή των πολιτιστικών αγαθών που προσφέρει ο Ελληνισμός.

Τι έχουμε κάνει εμείς οι Έλληνες λοιπόν γι’ αυτή τη γλώσσα;. Όλοι ξέρουμε τις σχετικές διαμάχες, άλλες γλωσσολογικές και άλλες ιδεολογικές, που σημάδεψαν τη γλώσσα μας τους δύο περασμένους αιώνες. Κάποια στιγμή επήλθε συμφωνία και, όλοι, της γενιάς μου τουλάχιστον, νομίσαμε ότι τώρα πια είχαμε σταθεροποιήσει αυτό το απαραίτητο για κάθε πολιτισμό και για κάθε Έθνος εργαλείο. Ένα εργαλείο, τη δημοτική, που θα βοηθούσε στην σωστή έκφραση και μέσα απ’ αυτήν στην σημαντική παρουσία μας στο διεθνές περιβάλλον. Ήλθε όμως χωρίς προηγούμενη συζήτηση, χωρίς διάλογο και συνεννόηση με την ακαδημαϊκή κοινωνία απρόοπτη πολιτική πρωτοβουλία και κατάργησε μέσα σε μια νυχτερινή συνεδρία της Βουλής τους τόνους και βρεθήκαμε με το μονοτονικό. Είπαμε πάλι εντάξει αυτό ήταν. Ό,τι έγινε έγινε. Δεν ήταν όμως αυτό. Γιατί τότε ξεκίνησε η παγκοσμιοποίηση που παρήγαγε τους εραστές του εθνομηδενισμού στο εξωτερικό και τους ιστορικούς της Παγκοσμιοποίησης μέσα στη χώρα μας. Θα έλεγα τους υστερικούς της Παγκοσμιοποίησης. Και άλλοτε από λαϊκισμό, άλλοτε για λόγους ψηφοθηρίας, άλλοτε από ανόητη ιδεοληψία άρχισε ο καθένας να αγωνίζεται για το ποιός θα προλάβει πρώτος να εκπτωχεύσει τη γλώσσα μας, «απλοποιώντας» την μέχρι να καταντήσει μια διάλεκτος πεντακοσίων λέξεων.

Θα αναφέρω εδώ μια συζήτησή μου με Υφυπουργό Παιδείας στις αρχές τω ετών ’90. Είχε σπουδάσει στην Αμερική και η ικανότητα των κινέζων συμφοιτητών του στα αμερικανικά Πανεπιστήμια τον είχε εντυπωσιάσει. ¨όταν έμαθε ότι μόλις είχα επιστρέψει από την υπηρεσία μου σχεδόν τεσσάρων ετών στην Κίνα με ρώτησε που νομίζω ότι οφείλεται η ικανότητα των κινέζων να μαθαίνουν εύκολα και να διακρίνονται στα ξένα Πανεπιστήμια. Του απάντησα ότι ήταν φυσικό κατ’ αρχήν να μελετούν με επιμέλεια εφόσον είχαν αποσταλεί με υποτροφίες της πατρίδας τους, ουσιαστικά με υποτροφίες του κόμματος και έπρεπε βέβαια να αποδώσουν ανάλογα. Πρόσθεσα όμως ότι η δυσκολία εκμάθησης της γλώσσας τους (το παιδί του δημοτικού υποχρεούται κάθε μέρα να μαθαίνει τέσσαρα πέντε νέα ιδεογράμματα μέχρι να φτάσει να γνωρίζει μερικές χιλιάδες απ’ αυτά. Η προσπάθεια αυτή επαναλαμβανόμενη επι τριάντα αιώνες έχει εμφυτεύσει πνευματικές ικανότητες μάθησης τεράστιες και άλλες πολύ πιο εύκολες γνώσεις γίνονται κυριολεκτικά παιχνίδι γι’ αυτούς. «Και γι’ αυτό κινδυνεύουμε απλοποιώντας τη γλώσσα μας να απλοποιήσουμε και τις σκέψεις και τελικά και το μυαλό μας», πρόσθεσα στον συνομιλητή μου.

Δυστυχώς οι πολιτικοί μας δεν εκλαμβάνουν την πολιτική όπως θα έπρεπε: Ως διαχείριση δηλαδή των κοινών με ευρεία προοπτική που να λαμβάνει υπ όψιν το σήμερα μαζί με το αύριο και το αύριο συνδυασμένο με την επόμενη μέρα. Εκλαμβάνουν την πολιτική μόνο ως εσμό πολιτικών κομμάτων, ως προπαγάνδα, ως δημοσκοπήσεις, ως εκλογές, ως κατάκτηση της εξουσίας και των οικονομικών της προνομίων.

Και έτσι αυτή η πύλη, η γλώσσα μας, από την οποία μπορούσαν να περάσουν έλληνες και ξένοι για να γνωρίσουν τα επιτεύγματα της φυλής, έγινε σιγά σιγά, πόρτα και μετά πορτάκι και μετά ποντικότρυπα. Απ’ όπου με μεγάλη δυσκολία μπορούσε κανείς να περάσει στο πεδίο της γνώσης Απ’ όπου με μεγάλη δυσκολία μπορούσε κανείς ακόμη και να εκφρασθεί. Αν όμως νομίζαμε πάλι στο σημείο αυτό ότι «ό,τι έγινε-έγινε πια», είμασταν βαθειά νυχτωμένοι. Γιατί οι υστερικοί της παγκοσμιοποίησης καιροφυλακτούσαν. Καταπιεσμένοι από ξενομανή μειονεξία. Φοβούμενοι μήπως τα παιδιά των σημερινών Ελλήνων εξακολουθήσουν να μαθαίνουν σωστά ελληνικά. Άρχισε λοιπόν ένας συστηματικός πλέον αφελληνισμός της γλώσσας, αφού πίστεψαν ότι η εκπτώχευσή της δεν έφτανε να κάνει τους ¨Ελληνες αρκετά «παγκοσμιοποιημένους».





Θα ήθελα να συστήσω σε όποιον ενδιαφέρεται για το θέμα ένα βιβλίο του Γιάννη Καλιόρη, «ο γλωσσικός Αφελληνισμός», (εκδόσεις «Αρμός»). Ο συγγραφέας επισημαίνει πολύ σωστά ότι «καμία γλώσσα δεν είναι αυτάρκης και στεγανή, αλλά συντελείται αλληλεπίδραση και αλληλοπλουτισμός, με ανισόβαθμη συνήθως αμοιβαιότητα. Έτσι γινότανε πάντοτε έτσι γίνεται και τώρα». Οι σχέσεις όμως αυτές πρέπει να είναι πράγματι εμπλουτιστικές και όχι ακυρωτικές. Και παραθέτει ο Καλιόρης χιλιάδες ξένων λέξεων που έχουν υποκαταστήσει, έχουν κυριολεκτικά ακυρώσει, ελληνικές που, και πλούτιζαν τη γλώσσα μας και απέδιδαν πρωτογενώς την σημασία με πιο άμεσο και πιο καταληπτό από τα ξένα υποκατάστατα τρόπο.





Τα βλέπουμε αυτά κάθε μέρα στους δρόμους όπου δεν υπάρχει σχεδόν ελληνική επιγραφή στα καταστήματα. Και να προχωρήσουμε και άλλο; Έχουν αρχίσει να εκδίδονται και ελληνικές εφημερίδες με ξένους τίτλους. Ο λόγος είναι για μένα άγνωστος, και μόνη εξήγηση παραμένει ότι, η εφημερίδα αυτή απευθύνεται σε άτομα που, ως έλληνες έχουν «βιώσει τον εαυτό τους ως κάτι ανόμοιο και περιθωριακό απέναντι σε ένα ξένο κέντρο. Σαν να είναι ο καθένας απ’ αυτούς άτομο που δεν αισθάνεται, σαν ύπαρξη, αυτοπεποίθηση για τις δικές του αξίες, που ζει χωρίς ντροπή και μειονεξία την δική του αλήθεια»






Και έρχεται τώρα νέο, νεώτερο ακόμη, κύμα υστερικής παγκοσμιοποίησης με μια προσπάθεια που είχε εκδηλωθεί και παλαιότερα χωρίς επιτυχία.. Η προσπάθεια εκλατινισμού της γραφής της γλώσσας. Να γράφουμε λένε με λατινικά στοιχεία για να απαλλαγούμε από τις δυσκολίες των δύο ο,ω των τριών η,ι,υ των διφθόγγων κλπ.





Τέλος, στον χείμαρο των συνεχών απλοποιήσεων της γλώσσας σημειώνω την πρόταση που πρόσφατα υπέβαλε στον Υπουργό Παιδείας της Κύπρου ο Ευρωβουλευτής κ. Μάριος Ματσάκης. Την πρότασή του αυτή κοινοποίησε ο κύριος ευρωβουλευτής και στους έλληνες ευρωβουλευτές. Να γίνουν προτείνει τα 24 γράμματα του αλφαβήτου 21. Για να διευκολυνθούν οι μαθητές και να καταστεί η ελληνική γραφή πιο απλή και πιο εύχρηστη. «Ιδιαίτερα όσον αφορά στη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και σε σχέση με μεγάλο αριθμό ατόμων που πάσχουν από διάφορες μορφές δυσλεξίας...»





Δεν ξέρω αν η αλλαγή αυτή θα μειώσει ή αν θα επαυξήσει τον αριθμό των δυσλεκτικών ελλήνων. Προσωπικά, χωρίς να είμαι ειδικός υποπτεύομαι ότι θα τον αυξήσει, γιατί θα αποσυνδέσει ακόμη περισσότερο, απ’ ό,τι μέχρι τώρα, τις λέξεις από την έννοια και από τη ρίζα τους. Εκείνο όμως που ξέρω είναι ότι ο κ. Ματσάκης αποκαλύπτει, χωρίς να το θέλει, την μεγάλη ελπίδα, την ευκαιρία που υπάρχει για να διασωθεί η ελληνική γλώσσα, όταν επικαλείται την διευκόλυνση για τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Και αποκαλύπτει ακόμη ότι αν από τους δικούς μας ταγούς δεν πρέπει ίσως να αναμένουμε ικανοποιητικές για τη γλώσσα μας πρωτοβουλίες, αντίθετα οι ελπίδες που διαφαίνονται προέρχονται από ξένους.





Και εξηγούμαι. Εκτός από τους κύπριους και Έλληνες ευρωβουλευτές, υπάρχουν και ισπανοί ευρωβουλευτές. Αυτοί λοιπόν ζήτησαν να καθιερωθεί η ελληνική γλώσσα ως η επίσημη της Ευρωπαϊκής Ένωσης διότι, είπαν : «το να μιλά κανείς για την Ενωμένη Ευρώπη χωρίς την ελληνική, είναι σαν να μιλά σε ένα τυφλό για χρώματα». Είναι όμως αυτό επιχείρημα; Μήπως οι ισπανοί παρασύρθηκαν από κάποια παρωχημένης εποχής ελληνολατρία που όμως δεν έχει θέση στη σημερινή εποχή με τις απαιτήσεις, με την ταχύτητα, με τα τεχνολογικά επιτεύγματα;





Τρελάθηκαν οι ισπανοί ευρωβουλευτές; «Όχι» μας λέει ο John Skali πρόεδρος της μεγάλης εταιρείας ηλεκτρονικών υπολογιστών Apple. «Αποφασίσαμε, λέει, να προωθήσουμε το πρόγραμμα εκμάθησης της ελληνικής , επειδή η κοινωνία μας χρειάζεται ένα εργαλείο που θα της επιτρέψει να αναπτύξει την δημιουργικότητά της, να εισαγάγει καινούργιες ιδέες και να της προσφέρει γνώσεις περισσότερες από όσες μπορούσε ο άνθρωπος ως τώρα να ανακαλύψει».





Τι μας λέει τώρα ο κ. Skali; Διδάσκουν ελληνικά στην Εταιρία του όταν εμείς εδώ τα απλοποιούμε μέχρι τελικής πτώσεως;



Μα δεν διδάσκουν ελληνικά μόνο στο APPLE.



Ο ιδρυτής της Microsoft Bill Gates ήδη, πριν δέκα περίπου χρόνια, απαιτούσε από τους υπεύθυνους δημιουργίας προγραμμάτων της τεράστιας εταιρίας του να γνωρίζουν αρχαία ελληνικά. Τρελάθηκαν λοιπόν όλοι που ασχολούνται στο υψηλότερο επίπεδο με τους υπολογιστές; Αφού εμείς, που «γλώσσα ελάβαμε ελληνική» αρεσκόμαστε να εμφανίζουμε ελληνικές εκδόσεις μεγάλου οίκου με τον κομπλεξικό φραγκο-νώθο τίτλο «ΝΟΥΣPAPER»; Αφού μόλις πριν έλθω εδώ άκουσα έναν εκφωνητή να λέει με βλακώδη υπερηφάνεια ότι ο τάδε Υπουργός που θα είναι σήμερα στις Βρυξέλλες θα δεχθεί έντονο “pressing” από τους λοιπούς Ευρωπαίους;



«Όχι» και πάλι. Δεν τρελάθηκαν, γιατί υπάρχει και το CNN που άρχισε να μεταδίδει πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης της ελληνικής. Οι άγγλοι επιχειρηματίες, λένε στο πρόγραμμα αυτό, προτρέπουν τα ανώτερα στελέχη τους να μάθουν αρχαία ελληνικά, επειδή «αυτά έχουν ξεχωριστή σημασία για τους τομείς οργανώσεως και διαχείρισης επιχειρήσεων». «Επειδή» όπως ισχυρίζονται οι βρετανοί ειδικοί, «η γλώσσα αυτή ενισχύει τη λογική και τονώνει τις ηγετικές ικανότητες». Επειδή η ελληνική χρησιμοποιείται από τα πιο τέλεια προγράμματα (ΙΜΥΚΟΣ, Γνώσεις, Νεύτων) .





Γιατί λοιπόν όλοι αυτοί οι ξένοι ενδιαφέρονται για την γνώση και την χρήση της ελληνικής; Επειδή από τις μελέτες των ξένων επιστημόνων προέκυψε ότι οι Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές προχωρημένης τεχνολογίας δέχονται ως νοηματική γλώσσα μόνο την ελληνική. Γλώσσα δηλαδή που έχει άμεση αιτιώδη σχέση μεταξύ λέξεως-πράγματος, κάτι που δεν υπάρχει στις άλλες γλώσσες. Όλες τις άλλες γλώσσες τις χαρακτηρίζουν σημειολογικές. Έχει τέσσαρες, λένε οι ειδικοί ιδιότητες η ελληνική γλώσσα. Είναι Νοηματική, είναι πρωτογενής, Έχει μαθηματική δομή. Είναι μη οριακή. Η ιδιότητα μάλιστα της γλώσσας ως «μη οριακής» την καθιστά ικανή να βρίσκει νοητικές εκφράσεις που χρειάζονται η Πληροφορική, η Ηλεκτρονική, η Κυβερνητική και άλλες επιστήμες και καινοτόμες ανακαλύψεις, χωρίς τις οποίες η επιστημονική σκέψη αδυνατεί να προχωρήσει. Όλα αυτά την κάνουν την πιο κατάλληλη γλώσσα για την επερχόμενη προχωρημένη γενιά των υπολογιστών.





Κάποιοι έλληνες, έξω από την Ελλάδα βέβαια, το έχουν καταλάβει. Και εκεί υπάρχει η ελπίδα στην οποία αναφέρθηκα προηγουμένως. Παράδειγμα: στο Πανεπιστήμιο Ιρμάιν της Καλλιφόρνιας έχει ξεκινήσει πρόγραμμα αποθησαύρισης του πλούτου της ελληνικής με τρεις καθηγητές επί κεφαλής (μία εξ’ αυτών ελληνικής καταγωγής Μακ Ντόναλι). Στον Η/Υ του Παν/μίου αποθησαυρίσθηκαν ήδη 6 εκατομμύρια λεκτικοί τύποι. Σε άλλο ανάλογο πρόγραμμα (ΙΜΥΚΟΣ) ταξινομήθηκαν 8000 συγγράμματα 4000 αρχαίων ελλήνων. Και το έργο συνεχίζεται. Οι υπεύθυνοι αυτών των προγραμμάτων υπολογίζουν ότι οι ελληνικοί λεκτικοί τύποι θα φθάσουν σε αριθμό πολλαπλάσιο από εκείνο της λατινικής που είναι 9 εκατομμύρια.





Εκεί λοιπόν υπάρχει η ευκαιρία για την διάσωση της γλώσσας μας. Της εκφραστικής ψυχής του ελληνισμού.





(Ομιλία στο Πολεμικό Μουσείο, 9/3/2009)





Μάνος Μεγαλοκονόμος