Ο ΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗ:

ΜΙΑ ΣΥΝΕΧΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΩΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ


Η Ελλάδα λόγω της γεωτεκτονικής της θέσης και της γεωλογικής της κατάστασης, που ευνοούν τη μεταλλογένεση, παρουσιάζει ένα μεγάλο αριθμό εμφανίσεων χρυσού και άλλων πολύτιμων και βασικών μετάλλων. Η ιστορία και η παράδοση της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον ορυκτό της πλούτο, αφού το υπέδαφός της φιλοξενεί ένα πολύ μεγάλο αριθμό μεταλλευμάτων. Κοιτάσματα όπως χρυσού, χαλκού, μολύβδου και ψευδαργύρου, σιδήρου και μαγγανίου, μολύβδου και βολφραμίου, καθώς επίσης και στρατηγικής σημασίας ορυκτών όπως ουρανίου και λιγνίτη, καθιστούν την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη μία από τις σημαντικότερες περιοχές στον τομέα ορυκτού πλούτου στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Πολλές εταιρείες διεξάγουν σήμερα εντατικές έρευνες σε όλη αυτή την έκταση για τον εντοπισμό αποθεμάτων και εκμεταλλεύσιμων ποσοτήτων όλων των παραπάνω ορυκτών πόρων.

Όπως είναι γνωστό, η ανάπτυξη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού στηρίχθηκε στο πλούσιο υπέδαφος και την εκμετάλλευση των ευγενών και βασικών μετάλλων και κυρίως του χαλκού, του σιδήρου, του αργύρου. Το σημαντικότερο μεταλλευτικό κέντρο του αρχαίου κόσμου ήταν το Λαύριο, πάνω στο οποίο στήριξε την παντοδυναμία της η Αρχαία Αθήνα κατά την Κλασική περίοδο. Βασική όμως πηγή πλούτου για την ανάπτυξη του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού αποτέλεσαν τα μεταλλεία της Μακεδονίας και Θράκης. Η Ροδόπη, η Σκαπτή Ύλη, η περιοχή των Φιλίππων, η Θάσος, το Παγγαίο, η ανατολική Χαλκιδική, ο ποταμός Εχέδωρος, ήταν τα σπουδαία μεταλλευτικά κέντρα που με τον πλούτο τους στήριξαν την οικονομία του Μακεδονικού κράτους και την εξουσία των Μακεδόνων Βασιλέων και ενίσχυσαν τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του για την εξάπλωση και διάδοση του Ελληνικού Πολιτισμού στα βάθη της Ανατολής.


Λατομεία στην περιοχή της Καβάλας

Οι έρευνες των τελευταίων ετών, που βασίζονται τόσο στην μελέτη υπόγειων και επιφανειακών μεταλλευτικών εργασιών που διασώζονται μέχρι τις μέρες μας όσο και στη μελέτη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, έχουν δείξει ότι σε πολλές περιοχές στη Μακεδονία και Θράκη έχουμε μία έντονη μεταλλευτική δραστηριότητα κατά την αρχαιότητα, που αφορά κυρίως στην εξόρυξη χρυσού και αργυρού, ενώ έχουν εντοπιστεί και αρχαία μεταλλεία χαλκού.

Μεγάλης έκτασης εκμετάλλευση χρυσού και αργυρού έγινε κατά την αρχαιότητα στη Σκαπτή Ύλη, όπως προκύπτει και από τις αναφορές του Θουκυδίδη, του Ηρόδοτου, του Θεόφραστου κ.ά. Ο ίδιος ο Θουκυδίδης κατείχε μεταλλεία στην περιοχή αυτή, ενώ η ακριβής θέση των μεταλλείων της Σκαπτής Ύλης τοποθετείται στην περιοχή βορειοανατολικά της πόλης της Καβάλας, στο νότιο τμήμα της οροσειράς Λεκάνη. Δυτικά της περιοχής της Σκαπτής Ύλης βρίσκεται το όρος Παγγαίο, που ήταν φημισμένο από την αρχαιότητα για τα κοιτάσματα χρυσού που υπήρχαν σ' αυτό. Η φήμη αυτή οφείλεται στους συγγραφείς (Αισχύλος, Ηρόδοτος, Ευριπίδης, Θουκυδίδης κ.α.) που αναφέρουν ότι τα πετρώματα του Παγγαίου ήταν πλούσια σε χρυσό αλλά και σε άργυρο, φήμη που διατηρήθηκε ως και τις μέρες μας. Με βάση νεώτερες έρευνες, η έκταση των μεταλλευτικών εργασιών και μεταλλουργικών σκωριών δεν ανταποκρίνεται στη φήμη του Παγγαίου. ’λλο ένα εξαιρετικά σημαντικό μεταλλευτικό κέντρο της αρχαιότητας ήταν η νήσος Θάσος που αναφερόταν από τους αρχαίους συγγραφείς (Ηρόδοτος, Θουκυδίδης κ.ά.) οτι εκεί γινόταν εξόρυξη χρυσού και αργύρου.


Φράγμα Θησαυρού στο Νέστο

Η περιοχή τής Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης ανήκει γεωτεκτονικά στις παρακάτω γεωλογικές ζώνες: στη μάζα της Ροδόπης, στη Σερβομακεδονική μάζα και στην Περιροδοπική ζώνη (σχήμα).

Η μάζα της Ροδόπης, που η ηλικία της έχει προσδιοριστεί σε Προτεροζωική ή Παλαιοζωική (πριν από περισσότερα από 250 εκ. χρόνια), διαιρείται στην κατώτερη ενότητα Παγγαίου (γνεύσιοι, αμφιβολίτες, μαρμαρυγιακοί σχιστόλιθοι και μάρμαρα) και στην ανώτερη ενότητα Σιδηρόνερου (γνεύσιοι, μιγματίτες, μαρμαρυγιακοί σχιστόλιθοι, αμφιβολίτες και μάρμαρα). Υπερβασικά σερπεντινιτικά σώματα βρίσκονται διάσπαρτα σε όλη την έκταση της μάζας της Ροδόπης.

Η Σερβομακεδονική μάζα περιλαμβάνει πετρώματα επίσης Παλαιοζωικής ή και παλαιότερης ηλικίας, τα οποία αποτελούνται κυρίως από γνεύσιους, μαρμαρυγιακούς και αμφιβολιτικούς σχιστόλιθους, μάρμαρα, μεταγάββρους - μεταδιαβάσες, αμφιβολίτες, καθώς και σερπεντινιτικά σώματα.

Η Περιροδοπική ζώνη στη Θράκη περιλαμβάνει μεταμορφωμένα πετρώματα Μεσοζωικής ηλικίας που ανήκουν στην ενότητα Μάκρης (μάρμαρα, δολομίτες, ασβεστικοί σχιστόλιθοι, φυλλίτες, πρασινοσχιστόλιθοι) και στην ενότητα Δρυμού-Μελίας (μεταγραουβάκες, μεταχαλαζίτες, μεταψαμμίτες, μετατόφφους, μεταλάβες, αργιλικοί σχιστόλιθοι), καθώς και σερπεντινιτικά και μεταγαββρικά πετρώματα.





Η κοιλάδα του Νέστου



Στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης υπάρχουν επίσης αρκετά Τριτογενή πλουτωνικά, υποηφαιστειακά και ηφαιστειακά σώματα που διεισδύουν στις παραπάνω γεωτεκτονικές ζώνες, ενώ αρκετά μεγάλες εκτάσεις καλύπτονται από ιζηματογενείς αποθέσεις του Ηωκαίνου (ασβεστόλιθοι, κροκαλοπαγή, ψαμμίτες), του Ολιγοκαίνου - Μειοκαίνου (παράκτιες αποθέσεις, κροκάλες, ψαμμίτες, άργιλοι, αμμοάργιλοι, άμμοι) και του Τεταρτογενούς(αλλουβιακές αποθέσεις: άμμοι, χαλαρά κροκαλοπαγή).

Τα σημαντικότερα κοιτάσματα χρυσού στην Ελλάδα εντοπίζονται κυρίως στο χώρο της Μακεδονίας και Θράκης, όπως στο ’γκιστρο νομού Σερρών, στις προσχώσεις του ποταμού Στρυμόνα, στην περιοχή Νικήσιανης Παγγαίου, στην περιοχή Παλαιάς Καβάλας, στις Θέρμες νομού Ξάνθης, στην Ξυλαγανή νομού Ροδόπης κ.ά. Εκμετάλευση χρυσού έγινε κατά το παρελθόν στα νεότερα χρόνια στα ιζήματα του Γαλλικού ποταμού, όπου η συνολική παραγωγή προσχωματικού χρυσού από το 1953 έως το 1960 έφτασε τα 1,355 περίπου κιλά. Επίσης εκμετάλλευση χρυσού σε μικρότερη έκταση είχαμε στην περιοχή της Νιγρίτας στα ιζήματα του ποταμού Στρυμόνα κατά την τουρκοκρατία. Τα τελευταία χρόνια μετά από συστηματικές έρευνες για εντοπισμό νέων κοιτασμάτων χρυσού, ήδη σχεδιάζεται και η εξόρυξη και μεταλλουργία χρυσού στην ανατολική Χαλκιδική, στις Σάππες του Ν. Ροδόπης και στο Πέραμα του Ν. Έβρου, μετά την ανεύρεση νέων αποθεμάτων.



Όμως εκτός από το χρυσό, στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης εντοπίζεται ένα μεγάλος αριθμός μεταλλοφόρων εμφανίσεων, πολλές από τις οποίες έχουν υποστεί εκμετάλλευση τα παλαιότερα χρόνια. Μεταλλεία σύγχρονα αλλά και παλαιότερα, που λειτούργησαν από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι και πρόσφατα, έχουμε στο Κάτω Νευροκόπι, στο ’γκιστρο, στη Βροντού, στη Παλαιά Καβάλα, στη Θάσο, στα Κιμμέρια και τις Θέρμες Ξάνθης, στην Ξυλαγανή και το Καλλυντήρι του νομού Ροδόπης, καθώς και σε πολλές περιοχές του νομού Έβρου όπως στην Κίρκη, την Αισύμη και τα Πεύκα. Οι μεταλλευτικές εργασίες αφορούσαν κυρίως στην εκμετάλλευση των μεταλλευμάτων που ήταν πλούσια σε χαλκό, σίδηρο, μαγγάνιο, μόλυβδο και ψευδάργυρο, αντιμόνιο, μολυβδαίνιο και βολφράμιο, χρώμιο.

Κοιλάδα στη Ροδόπη





Εκτός όμως από τα βασικά και ευγενή μέταλλα, στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη εντοπίζονται και στρατηγικής σημασίας ορυκτά, όπως ο λιγνίτης και το ουράνιο. Τα τελευταία χρόνια ολοκληρώθηκε έρευνα του ΙΓΜΕ και της ΔΕΗ στην πεδιάδα της Δράμας, όπου εντοπίστηκαν��εκατομμύρια τόνοι λιγνίτη!

Σημαντικά επίσης είναι και τα κοιτάσματα τύρφης των Φιλίππων, της λεκάνης Σερρών καθώς και στα Λευκόγεια και το Παρανέστι Δράμας (σχήμα). Όσον αφορά το ουράνιο, σημαντικές περιεκτικότητες έχουν εντοπιστεί στην περιοχή Παρανεστίου.

Τέλος, δεν θα πρέπει να παραληφθεί και η αξιοποίηση, από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, των περίφημων μαρμάρων της Ανατολικής Μακεδονίας. Παγκοσμίου φήμης είναι τα λευκά και ημίλευκα μάρμαρα του νομού Δράμας στις περιοχές Πηγές, Βόλακας, Γρανίτης, Βαθύλακος, καθώς και τα μάρμαρα Καβάλας, Θάσου, Νικήσιανης και η κρυσταλλίνα Χαλκέρου. Το λευκό μάρμαρο Θάσου χρησιμοποιήθηκε σε μεγάλη έκταση κατά την αρχαιότητα και εξάγονταν κυρίως στα γειτονικά νησιά, στις ακτές Μακεδονίας, της Θράκης, της Μ. Ασίας, αλλά και στην Αίγυπτο, καθώς και στη Ρώμη. Το λατομείο της Αλικής Θάσου λειτούργησε χωρίς παύση από τον 6ο π.Χ. αιώνα έως τον 6ο μ.Χ. αιώνα.

Βέβαια, η αδιάκοπη και συνεχής εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου, που ξεκίνησε από την αρχαιότητα και έχει ενταθεί ιδιαίτερα στις μέρες μας, έχει προκαλέσει ανεπανόρθωτες βλάβες στο φυσικό περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής. Είναι ανάγκη σήμερα περισσότερο από ποτέ, να καταγράψουμε τα προβλήματα και να προχωρήσουμε στην αποκατάσταση των ζημιών, όπου αυτό είναι δυνατό. Παράλληλα οφείλουμε να αναδείξουμε τις φυσικές γεωλογικές ομορφιές και τα φυσικά μνημεία του τόπου, όπως είναι τα σπήλαια.






Πηγή : Schizas. Πύλη Ιάσωνος

Ανθέμιον